29 Ekim 2024 Salı
News
Anayasalar devletler için bir çatı oluşturur ve bütün hukuki kurallardan üstündür ve hiçbir kanun ve yapı anayasaya aykırı olamaz. Kosova’nın 2008 yılında bağımsızlık ilanıyla beraber aynı yıl anayasa da uyarlanmış ve bu anayasa 15 Haziran 2008 tarihinde yürürlüğe geçmiştir fakat 9 Nisan 2008’de milletvekiller tarafindan Meclis’te imzalanmıștır ve bu tarih Kosova Cumhuriyeti Anayasasi gȕnȕ olarak ilan edilmiștir. Kosova Anayasası hızlandırılmış bir süreçle hazırlandı ve ayni sekilde kabul edildilmiștir. . Kosova Cumhuriyeti Anayasası 14 Kısım(bölȕm) ve 162 madde içermektedir. İçeriği açısından, Kosova Cumhuriyeti Anayasası’nın nerdeyse dȕnyada en gelişmişlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Anayasaya bu özelliği veren ise insan haklarına, etnik azınlıklar ve diğer sosyal gruplara karșı saygı açısındandır ve pozitif ayrımcılık ilkesinin olmasındandır. Anayasa, Kosova Cumhuriyetini bağımsız, egemen, demokratik, ayrılmaz bir devlet olduğnu güçlü kılmıștır. Anayasaya göre Cumhuriyetin egemenliğini halk belirler ve bu onlara aittir. Anayasa’da Kosova Cumhuriyeti, eşitlik, Arnavutlar ile diğer topluluklardan oluşan çok ırklı bir toplum olarak tanımlananmıștır ve demokratik olarak yönetilir ve hukukun üstünlüğüne tamamen saygı duyulur, ve tüm vatandaşların hukuk önündeki eşitliği sağlanır.
Anayasa, Kosova Cumhuriyetini güçler ayrılığı (separation of powers ) ilkesine dayanan bir Demokratik Cumhuriyet olarak tanımlamıștır aynı zamanda güçler aralarındaki kontrol ve denge’ye (check and balance ) değinmiștir, meclisi en yüksek yasama organı olarak belirtmiștir, cumhurbaşkanı ise halkın birliğini temsil ederken aynı zamanda kurumların demokratik işleyişinin garantörüdür, hükümetin devlet yasalarını ve politikalarını uygulamaktan sorumlu olduğunu ve bu anayasa ile güçler kurumsallaşmış ama aynı zamanda’da sınırlanması yaptırılmıștır. Bu Anayasa ile, özgürlük, barış,demokrasi, eşitlik, insan haklarına saygı ve hukukun üstünlüğü, ayrımcılık yapmama, mülkiyet hakları, çevre koruma, sosyal adalet, çoğulculuk, v.b. ilekerine dayanarak bir devlet düzenine sahip olmuştur.
Kosova Cumhuriyeti dini inançlar konusunda laik ve tarafsız bir devlettir. Uluslararası anlaşmalar yapabilir ve uluslararası mekanizmalara katılma fırsatına sahiptir. Temel insan hakları ve özgürlükleri bu anayasanın önemli bir bölümüdür ve Kosova devleti tarafından bu hakları koruma ve yerine getirmeyi uluslararasının en yüksek standartlarına göre garanti altına alinmıștır. Ayrı bir bölüm ise toplulukların haklarını tanımlayan bölüm’dür, bu haklar ise , merkezi ve belediye düzeyinde kamu kurumlarındaki toplulukların yeterli temsil biçiminde devlete ait sorumluluk olduğuna dairdir. Kosova Cumhuriyeti’nde adalet sistemi bu Anayasa ile güvence altına alınmıştır, yargı bağımsız, adil, tarafsız, apolitik ve mahkemelere eşit erişim sağlar. Anayasa Mahkemesi nihai otorite olarak Anayasa’nın yorumlanması ve yasaların yasalara ve anyasa’ya uygunluğu için Kosova Cumhuriyeti’nde tek kurum’dur. Anayasa Mahkemesi’nin kararlarını yargı ve Kosova Cumhuriyeti’nin tüm kişi ve kurumları uygulamakta ve saygı duymakta yükümlüdür.
Kosova Cumhuriyeti bu Anayasa ile piyasa ekonomisinin özgür rekabeti için garanti sağlar aynı zamanda özel ve kamu mülkiyetleri için, tüm yerli ve yabancı yatırımcılar ve işletmeler için yasal haklar sağlar. Yerel yönetim ise, iyi yönetime dayalı ilkesine dayanarak, kamu hizmetlerinin sunumunda şeffaflık, verimlilik ve etkinlik garantisi verilir. Anayasa Cumhuriyetin tüm güvenlik kurumlarının ișsleyișlerinin garantisidir bir de güvenlik ve strateji için Kosova Cumhuriyeti’nin Güvenlik Konseyi’den de bahsedilir. Merkez Seçim Komisyonu, Merkez Bankası, Bağımsız Medya Komisyonu, Ombudsperson v.b. bağımsız kurumlar öngürülmüștür. Aynı zamanda bu anayasa, yorumlara ve anaysal değișikliği sağlayan genel bir bakış için son hükümlere sahiptir.
Anayasa’nın yürürlüğe girmesinden bu yana devamlı olarak siyasi aktörlerin bir kısmına göre hem de sivil toplum kurulușlarına göre ve de bağımsız uzmanlar sürekli olarak Anayasanın gözden geçirilmesi, değiştirilmesinin gerektiğini dile getirmiștirler.
12 yaşındaki Kosova Cumhuriyeti Anayasası, Meclis, Hükümet ve Kosova Cumhurbaşkanlığı tarafından birkaç kez ihlal edilmiștir. a) Anayasa Mahkemesi’ne, göre eski Cumhurbaşkanı Fatmir Sejdiu eș zamanda cumhurbaşkanı ve LDK parti başkanı olmak üzere iki görev tutarak Anayasa’nın ciddi bir ihlali olarak yorumlamıştı. b) Kosova Cumhurbaşkanı Behgjet Pacolli’nin 2011’de seçilmesi de Anayasa Mahkemesi’nce anayasaya aykırı olarak yorumlanmıștı.c) Bu mahkemeye göre, son ihlal ise vatandaşların serbest dolaşımını kısıtlamaya karar veren Kurti Hükümeti tarafından işlendi. Anayasa Mahkemesi’ne göre, bu karar Anayasaya uygun değildi ve geçersiz ilan edildi. Anayasa’nın ihlali ise hukukçulara göre yeterince açık olmayan hükümler var, belirsizliği olan hükümler var, yetersiz tanımlanmamış hükümler var ve bu nedenle yorumlama ve anlamada sorunlara yol açıyor.
Avukat Ma.Sc. Agron Karataş
Prizren, 08.04.2020
